Red. Tomasz Rożek: z nauki można uczynić medialny okręt flagowy

OD PUBLIKACJI PRASOWYCH POPRZEZ RADIO DO TELEWIZJI

Swój pierwszy artykuł popularnonaukowy napisał na trzecim roku studiów. Regularnie publikuje w National Geographic, jest szefem działu Nauka i Gospodarka w tygodniku "Gość Niedzielny", współpracuje z "Wiedzą i Życiem", "Gazetą Wyborczą", "Wprost", "Przekrojem". Obecny również w eterze - ma codzienne felietony naukowe w popularnym na południu Polski Radiu eM, pojawia się w RMF, Radiu Zet, Trzecim Programie Polskiego Radia oraz w TVN 24. Od września prowadzi program "Kawiarnia Naukowa" w TVP Kultura, emitowany też w TVP Info. Jest współzałożycielem, a teraz wiceprezesem i sekretarzem Stowarzyszenia Naukowi.pl.

Przede wszystkim jednak jest pomysłodawcą, twórcą i animatorem Śląskiej Kawiarni Naukowej w Katowicach, współorganizowanej od 2007 r. ze Stowarzyszeniem National Geograpfic, Uniwersytetem Śląskim i władzami miasta Katowice. Kawiarniane spotkania utorowały jego gościom drogę na mały ekran. Zdaniem Rożka, to novum na polskim rynku medialnym zbliża nas do metod popularyzacji nauki sprawdzonych w innych krajach europejskich.

"Dużo nauki jest w polskich gazetach, za to prawie nie ma jej w telewizji – stwierdza popularyzator. – Gazety w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji czy też w krajach skandynawskich o nauce piszą niewiele; w dużych brytyjskich dziennikach zaledwie raz w tygodniu pojawia się strona naukowa. W telewizji natomiast nauki jest mnóstwo i każdy, nawet najbardziej komercyjny kanał, w porach największej oglądalności, między 17 a 19 emituje programy popularnonaukowe."

Dr Rożek zdradza, że właśnie na takich programach uczył się języka niemieckiego. Zrozumiał przy tym, że ich autorzy pokazują naukę inaczej, niż Polacy. Jak tłumaczy, tam nie mówiło się "o fizyce" czy "o biologii". Owszem, opisywano odkrycia w tych dziedzinach, ale przede wszystkim opisywano "problem", na przykład jak przebiega produkcja puszki coli, jak wygląda robienie makaronu, kasety.

"Ludzi, którzy są ciekawi tego, co dzieje się dookoła jest bardzo dużo, dlatego kierując do nich swoją ofertę komercyjne stacje na pewno nie tracą. To nie jest jakaś produkcja niszowa – to są okręty flagowe, prezenterzy programów naukowych mają taką popularność, że są twarzami swoich stacji" – zapewnia.

Śląska Kawiarnia Naukowa dra Rożka od stycznia transmitowana jest na żywo przez portal internetowy Partnerstwo dla Przyszłości. Dyskusje udostępniane są jako filmy w sieci, a dzięki zatrudnieniu tłumacza języka migowego w naukowej przygodzie mogą uczestniczyć osoby niesłyszące. Taka translacja prowadzona jest również w transmisjach wideo "Kawiarni Naukowej".

RECEPTA NA UDANĄ POPULARYZACJĘ

"Staram się zapraszać więcej niż jednego gościa i zwykle pokazuję więcej niż jeden aspekt danego problemu" – doktor zdradza niektóre tajemnice warsztatu dziennikarskiego. – Czasami dochodzi do twórczych sporów, kiedy tę samą sprawę bada dwóch ekspertów."

Kluczem do pozytywnego odbioru przez widzów ma być prosty, zrozumiały przekaz. "Trzeba mówić +po ludzku+. To jest bardzo trudne w wielu dziedzinach nauki, ale mnie nie zniechęcają trudności. Moim zadaniem jest znalezienie eksperta, który to potrafi, bo większość ludzi jest ciekawych świata, jeżeli tylko opowiada im się o nim jasno" - stwierdza.

Dzięki wieloletnim doświadczeniom w pracy dziennikarza naukowego i kontaktom w środowisku badaczy dr Rożek z powodzeniem znajduje rozmówców, którzy naświetlają gościom kawiarni interesujące ich problemy. Animator zaznacza jednak, że do każdego spotkania musi się sporo uczyć i często dzwoni do nieznanych wcześniej specjalistów z prośbą o wyjaśnienie wątpliwości.

Rzetelnych przygotowań wymagało m.in. spotkanie z prof. Słomczyńskim z Uniwersytetu Jagiellońskiego, współautorem tzw. pierwiastkowego systemu głosowania. "Rozmowa z matematykiem o matematyce jest trudna, a rozmowa w konwencji luźnego spotkania kawiarnianego może być samobójstwem. Profesor przysłał mi stos materiałów, od naukowych, przez popularnonaukowe, aż do artykułów w prasie codziennej. Skrupulatnie je przeczytałem, wynotowując sobie pytania, i dopiero po wyjaśnieniach byłem gotowy, żeby usiąść z nim przy stole i rozmawiać" - wspomina. Profesor okazał się wyśmienitym popularyzatorem. Czasem jednak jest inaczej.

"Jeśli ekspert nie jest w stanie wytłumaczyć czegoś mnie, to na pewno nie wyjaśni sprawy gościom kawiarni; przy całym szacunku do tego człowieka, bo nie mam tu na myśli jego kompetencji, ale raczej umiejętność jej "sprzedania" – mówi doktor.

W PLANACH - WĘGLOWY PARK NAUKOWY

Na kawiarni nie kończą się popularyzatorskie plany dra Rożka. Dziennikarz zakłada stowarzyszenie o nazwie Śląska Kawiarnia Naukowa. Jest ono pomysłodawcą stworzenia węglowego parku naukowego w zabytkowej kopalni Luiza w Zabrzu.

"Wszystko będzie można dotknąć, wszystkiego wypróbować, zrozumieć jak tworzy się węgiel i poznać tajemnice supernowoczesnych materiałów węglowych i nanotechnologii" – zapowiada pomysłodawca.

Rozmowy o parku znajdują się we wstępnej fazie, ale zarówno zarządzający kopalnią jak i Urząd Miasta Zabrze są projektem bardzo zainteresowani. Potrzeba "tylko" finansów do zrealizowania tego pomysłu. "Gdy pojawia się dobry pomysł, finanse nie są największym problemem, nauczył mnie tego przykład Kawiarni Naukowej" – mówi dr Rożek.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Olszewska

bsz/ tot/