"Badana przez nas nekropola stanowi dowód na to, że w średniowiecznej Polsce przez długi czas żywe były praktyki przedchrześcijańskie. Wśród kilkudziesięciu zmarłych złożonych w grobach znalazło się bowiem kilka pochówków ciałopalnych" - wyjaśnia kierownik wykopalisk Michał Dzik. Archeolodzy natknęli się na cmentarzysko dopiero w 2007 roku, w trakcie badań powierzchniowych, polegających na poszukiwaniu, głównie na polach uprawnych, dawnych wytworów rąk ludzkich, w tym fragmentów ceramiki.

"Od lokalnej społeczności dowiedzieliśmy się o położonym wśród pól ornych niewielkim nieużytku pokrytym kamieniami, nazywanym +Cmentarzyskiem Jaćwingów+ oraz +Kamionką+" - mówi archeolog.

Na jego powierzchni badacze przeszłości ujrzeli szczyty kilku dużych głazów częściowo zagłębionych w ziemi. Ich układ sugerował obecność tzw. grobów w obudowach kamiennych, charakterystycznych dla wczesnośredniowiecznych cmentarzysk na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej.

Już w czasie pierwszego sezonu wykopaliskowego w 2007 r., kiedy pracami kierowała prof. Elżbieta Kowalczyk-Heyman, okazało się, że istotnie umiejscowiona tam jest nekropola. Korzystali z niej zamieszkujący okolice Słowianie, a nie Jaćwingowie - lud bałtycki zamieszkujący ziemie ponad 100 km na północ od Wysoczyzny Drohiczyńskiej. Jednak aż do tegorocznych badań nie było jasne, jak należy szacować jej wiek.

"Badania podjęte w 2011 roku pozwoliły na określenie funkcjonowania nekropoli w Twarogach Lackich na czas od XII w. po XIV stulecie. Użytkowanie jej po późne średniowiecze jest szczególnie interesujące w kontekście wyników badań historycznych, wskazujących na znaczne wyludnienie regionu w tym czasie spowodowane licznymi najazdami" - wyjaśnia Michał Dzik.

W trakcie dotychczasowych trzech sezonów wykopalisk odkryto 35 grobów. Zmarłych umieszczano w płytkich grobach, więc niektóre szkielety uległy całkowitemu zniszczeniu. Często jedynym śladem po pochówku były przedmioty włożone wraz z nieboszczykiem do grobu, a także stwierdzone na poziomie złożenia zmarłych wysokie stężenie fosforu w glebie.

Kilku zmarłych złożono na cmentarzysku po uprzedniej kremacji.

"Pochówki ciałopalne pochodzą z drugiej połowy XII wieku, co wskazuje na długie utrzymywanie się w tej okolicy przedchrześcijańskich zwyczajów pogrzebowych" - uważa archeolog.

Naukowcy odkryli kilka grobów obudowanych kamiennymi konstrukcjami. Niektóre z zachowanych głazów ich obstaw mają ponad metr szerokości. Po zakończeniu badań najlepiej zachowane zrekonstruowano, dzięki czemu osoby zainteresowane mają możliwość obejrzenia, jak wyglądały te wczesnośredniowieczne mogiły.

"A są to konstrukcje dość unikatowe, bowiem na terenie Polski występują jedynie na części Mazowsza i Podlasia" - mówi Michał Dzik.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

agt/bsz