Późnośredniowieczne buławy na wystawie w Krakowie

Głowice przedmiotów wykonano z czystego żelaza, natomiast trzonki z drewna jesionowego. Buławy znaleziono w czasie badań sondażowych prowadzonych przez Pracownię Archeologiczno-Konserwatorską PP PKZ Oddział Kraków w latach 70. XX w., w dole chłonnym na ul. Sławkowskiej.

Wiek nawarstwień określono na końcową partię okresu średniowiecza – XV-XVI wiek. Zdaniem muzealników nie można również wykluczyć, iż buławy prezentowane na wystawie, były narzędziem przestępstw i jako ewentualne dowody rzeczowe zbrodni, mogły zostać porzucone przez sprawców. Brak narzędzia zbrodni uniemożliwiał bowiem skazanie złoczyńcy.

Buławy wywodzą się prawdopodobnie od drewnianych maczug. Wykształciły się na Bliskim Wschodzie. Świadczą o tym zarówno znaleziska głowic, jak i przedstawienia ikonograficzne w sztuce egipskiej, mezopotamskiej i anatolijskiej. W Polsce buławy używane były zapewne od XI/XII do 2. poł. XV wieku.

Według powszechnej opinii rozpowszechnienie tej kategorii broni obuchowej w średniowiecznej Europie, przypisywać należy ludom nomadzkim. Wskazują na to najwcześniej datowane (IX-X wiek) znaleziska tego typu pochodzące z terenu związanego z osadnictwem koczowniczego ludu Chazarów. Prawdopodobnie upowszechniły się w XIII wieku wraz z tatarskimi najazdami.

Wraz z zakończeniem średniowiecza zmalała ich funkcja praktyczna. Źródła ikonograficzne i pisane od 2. poł. XV wieku poświadczają wykorzystywaniu ich już głównie, jako przedmioty o charakterze symbolicznym. Jeszcze w XVII-XVIII wieku na terenie Rzeczpospolitej buławy z krótkimi trzonkami były nie tylko symbolami godności hetmańskiej, lecz także rodzajem glejtu wykorzystywanego przez posłów. Znak ten respektowany był w państwach wschodnioeuropejskich i krajach islamu.

Kuratorem cyklu jest dr Jacek Górski, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Za scenariusz wystawy odpowiadają Jakub Puziuk i Anna Tyniec.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/