60-lecie powstania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN

Pierwszą atrakcją w ramach obchodów było przygotowane przez naukowców stoisko podczas 17. Pikniku Naukowego Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik. Kolejnym przedsięwzięciem będzie uliczna wystawa przed siedzibą IAiE PAN w Warszawie, prezentująca największe dokonania instytucji podczas ostatniej dekady. Jej wernisaż odbędzie się 9 lipca o godzinie 12.00 (Al. Solidarności 105). Ekspozycja będzie czynna do końca lata.

„Natomiast jesienią planujemy uroczystą sesję Rady Naukowej i wydanie folderu prezentującego najważniejsze osiągnięcia ostatnich lat badań. Osiągnięcia będą prezentowane także podczas okolicznościowego sympozjum” – dodaje prof. Dariusz Główka, zastępca dyrektora IAiE PAN.

IAiE PAN (dawniej Instytut Historii Kultury Materialnej PAN) powstał w 1953 roku w związku z rocznicą tysiąclecia chrztu Polski i jej państwowości, tzw. milenium. Wtedy archeolodzy przystąpili do badań grodów, osad przedpiastowskich i wczesnopiastowskich i najstarszych ośrodków miejskich.

Założycielami placówki byli: Aleksander Gieysztor, Witold Hensel i Kazimierz Majewski. Pierwsze prace badawcze wykonane od lat 50. XX wieku pozwoliły na odsłonięcie i przywrócenie kulturze polskiej nieznanych preromańskich palatialnych świeckich budowli i rotund kościelnych oraz romańskich tumów i opactw Polski wczesnochrześcijańskiej.

Z doświadczeń w penetracji wielkich grodów wczesnopiastowskich powstał kanon badawczy polskiej szkoły archeologii wczesnośredniowiecznej, co pozwoliło w kolejnych dekadach na podjęcie przez Instytut międzynarodowych badań na stanowiskach średniowiecznych m.in. w Bułgarii, Francji, Norwegii, Hiszpanii i we Włoszech.

Dokonane w ostatniej dekadzie spektakularne odkrycia archeologiczne mają znaczenie nie tylko w skali kraju i Europy, ale świata. Ich lista jest długa i nie wyczerpuje wszystkich dokonań pracowników – przekonują naukowcy z IAiE PAN.

Wśród najbardziej istotnych projektów badawczych są prace w Gebel Ramlah - kompleksie cmentarzysk neolitycznych na Pustyni Zachodniej w Egipcie, Bir Nurayet we wschodnim Sudanie, gdzie znaleziono galerię sztuki naskalnej. Istotne odkrycia miały też miejsce w Polsce.

Sztandarowym stanowiskiem badanym przez polskich naukowców są Słonowice. To kompleks grobowców megalitycznych z okresu neolitu (IV/III tysiąclecie p.n.e.) położony w woj. świętokrzyskim, podczas ostatniej dekady dokładnie rozpoznany dzięki zastosowaniu nieinwazyjnych metod prospekcji. Naukowcy chwalą się również wykopaliskami w Krzyżu Wielkopolskim. Tam natknęli się na pozostałości osadnictwa łowców-zbieraczy epoki polodowcowej.

Jednak najszerszym echem wśród naukowców i w mediach odbiły się badania w Bodzi koło Włocławka, gdzie znaleziono cmentarzysko z X i początku XI w. z grobami nawiązującymi do typu komorowego, w których chowano członków elitarnych oddziałów drużyny książęcej, ich rodziny oraz osoby mające kontakt z handlem dalekosiężnym.

Niemniej istotną działalnością Instytutu są badania etnologiczne i historyczne. Koncentrują się one w Ośrodku Etnologii i Antropologii Współczesności oraz Ośrodku Historii Kultury Materialnej. Etnologowie prowadzą prace na terenie Polski, byłych republik radzieckich, w Azji, Stanach Zjednoczonych oraz Ameryce Łacińskiej. W ostatnich latach dynamicznie rozwijają się badania nad transgresją kulturową i etniczną, uniwersalnymi zjawiskami kulturowymi w obrębie antropologii miasta, komunikacją niewerbalną, antropologią mediów, rytuałami przejścia we współczesnym świecie, strukturą i symboliką miejsc kultu, antropologii pamięci, grupami wieku, wreszcie antropologią polityki.

Ośrodek Historii Kultury Materialnej stawia sobie za cel poznanie dziejów cywilizacji i życia codziennego począwszy od wczesnego średniowiecza, a skończywszy na XX wieku. Jest jedynym w Polsce i jednym z nielicznych na świecie zakładów naukowych specjalizujących się w tej dziedzinie. Do klasycznych tematów badań nad osadnictwem, miastami, gospodarką wiejską, górnictwem i hutnictwem, wytwórczością rzemieślniczą i przemysłową doszły w ostatniej dekadzie nowe, rzadko do tej pory pola badawcze m.in. higiena i zdrowie, nędza i dostatek, innowacja i modernizacja, ujmowana na tle przemian społecznych i kulturowych, styl i poziom życia różnych warstw i grup społecznych — szlachty, duchowieństwa, mieszczan i biedoty miejskiej, robotników przemysłowych, dzieci, młodzieży i starców.

Instytut oprócz Laboratorium Bio- i Archeometrii oraz głównej siedziby w stolicy, ma ośrodki w Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie.

Więcej informacji na temat bieżącej działalności i projektów IAiE PAN można znaleźć na odświeżonej stronie internetowej placówki: www.iaepan.edu.pl

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/