Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
19.12.2013 aktualizacja 19.12.2013

Archeolog na tropie „bożych stópek”

Kilkadziesiąt nietypowych kamieni, pokrytych znakami lub charakterystycznymi wgłębieniami, nierzadko otoczonych lokalnym kultem, przebadał na Mazowszu i Podlasiu Łukasz Miechowicz z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie.

"W ramach projektu stworzyłem, opatrzony komentarzem naukowym, katalog kamieni ze znakami oraz innych zabytków kamiennych z obszaru Mazowsza i Podlasia, będących przedmiotem wierzeń i zabiegów religijnych, stanowiących zarówno zabytki kultury materialnej, jak i tzw. niematerialnego dziedzictwa kulturowego" – wyjaśnia PAP Miechowicz.

Naukowiec skupił swoją uwagę na tzw. bożych stópkach, czyli kamieniach z charakterystycznymi znakami w kształcie odcisku ludzkiej stopy, które od stuleci są interpretowane przez miejscowych jako świadectwa bytności w tych miejscach Matki Boskiej, Jezusa lub świętych. Są to wgłębienia powstałe w sposób naturalny, bądź wykute intencjonalnie.

"Kamienie od wieków fascynowały i oddziaływały na wyobraźnię ludzi, zwłaszcza te nietypowe, o wielkich rozmiarach lub charakterystycznych kształtach. Zajęły także stosowne miejsce w kulturze duchowej mieszkańców mazowieckiej i podlaskiej wsi, stając się niekiedy obiektami szczególnej czci" – mówi Miechowicz.

Tematyka kamieni ze znakami pojawiała się w literaturze, ale nigdy dotąd nie były one przedmiotem szeroko zakrojonych, planowych prac dokumentacyjnych. Badacz postanowił stworzyć bazę danych, w której znalazły się zabytki tego typu zlokalizowane w ponad 60 miejscowościach. Każdy ze „świętych” kamieni został sfotografowany, narysowany i opisany. Na tym jednak archeolog nie poprzestał.

„W przypadku +bożych stópek+ mamy do czynienia nie tylko z zabytkiem kultury materialnej, ale również dziedzictwem niematerialnym – uchwytnym w namacalnej postaci śladem życia religijnego średniowiecznej i nowożytnej wsi. Z tego względu postanowiłem również przeprowadzić badania etnograficzne na temat dokumentowanych kamieni, związanych z nimi zwyczajów, podań i legend. Nierzadko przy kamieniach ze +śladami stóp+ powstawały miejsca lokalnego kultu, a nawet znane sanktuaria maryjne” – mówi badacz.

Istotnym elementem projektu było określenie zagrożenia i sformułowanie zaleceń konserwatorskich dla lepszej ochrony tych zabytków. Niestety w przypadku części kamieni wzmiankowanych w literaturze naukowiec odnotował ich bezpowrotne zniszczenie.

Archeolog planuje rozszerzyć projekt na obszar całej Polski i udokumentować wszystkie zagrożone zabytki wraz z wierzeniami na ich temat.

Z dotychczasowymi efektami prac warszawskiego badacza można zapoznać się na stronie: www.bozestopki.pl. Artykuł opisujący fenomen „bożych stópek” w sposób naukowy wraz z interpretacją zjawiska ukaże się w najbliższym czasie w Kwartalniku Historii Kultury Materialnej. Po opracowaniu materiału z całej Polski zostanie on zaprezentowany w formie książki.

Naukowiec przeprowadził badania dzięki Stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Łukasz Miechowicz zajmuje się również tematyką obrządku pogrzebowego Słowian w średniowieczu i czasach nowożytnych oraz związaną z tym sferą duchową. Kieruje badaniami wykopaliskowymi wczesnośredniowiecznego cmentarzyska kurhanowego w Chodliku na Lubelszczyźnie. Jest autorem kilkunastu pozycji naukowych, laureatem Nagrody Naukowej Polityki (2010 r.) oraz Stypendium twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024