Wystawa o dziejach geografii polskiej w Collegium Maius

Jak powiedział PAP pomysłodawca wydarzenia, prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego, prof. Antoni Jackowski, jest to pierwsza ekspozycja w Polsce mierząca się z tym obszernym tematem. Przygotowanie ekspozycji zajęło dwa lata.

W gablotach zobaczyć możemy ponad 150 eksponatów: stare druki, publikacje, mapy, instrumenty naukowe, materiały archiwalne. Przyrządy pochodzą z Muzeum UJ, natomiast inne obiekty m.in. z Biblioteki Jagiellońskiej i ze zbiorów kartograficznych Instytutu Geografii UJ.

Sale wystawowe podzielono w porządku chronologicznym: począwszy od fazy wstępnej (do końca XV wieku) po narodziny nowożytnej geografii polskiej w XIX wieku i kształtowanie się szkół geograficznych w dwudziestoleciu międzywojennym.

Druga część wystawy - umieszczona w przylegających do Collegium Maius Ogrodzie Profesorskim i Zaułku Estreichera - obejmuje dwie ekspozycje planszowe. Opowiadają one o stratach, jakie poniosła polska geografia w czasie II wojny światowej, a także o współczesnym krajobrazie tej dyscypliny naukowej: ośrodkach naukowych, terenowych stacjach badawczych i życiu studenckim.

Historia polskiej geografii sięga XV wieku i słynnych "Roczników" Jana Długosza, w których przedstawił on pierwszy szczegółowy zarys geografii Królestwa Polskiego. Na wystawie można obejrzeć także pierwsze mapy Polski z XVI wieku autorstwa "ojca" naszej kartografii - Bernarda Wapowskiego. Miały one dopiero orientacyjny charakter - zaznaczono na nich główne miasta, drogi oraz w dużym przybliżeniu położenie innych miejscowości i ukształtowanie terenu.

"Początkowe mapy były w zasadzie rysunkami topograficznymi: tu jest droga, tam jest miasto, tam góry i lasy. Tak naprawdę +porządna+ mapa triangulacyjna ziem polskich ukazała się dopiero w XIX wieku - została wydana w Petersburgu, ale z napisami polskimi" - powiedziała PAP kurator wystawy, dr Małgorzata Taborska. "Mało tego, nasi kartografowie mierzyli potem i opisywali Cesarstwo Rosyjskie" - dodała.

Wystawa może być gratką dla miłośników starych map, globusów, astrolabiów (przyrządów do wyznaczania położenia ciał niebieskich) i kartograficznych. Jednym z prawdziwych rarytasów jest tzw. Złoty Globus Jagielloński z 1511 roku, gdzie zaznaczono kilkanaście lat wcześniej odkryty kontynent Ameryki. Innym bardzo rzadkim eksponatem (ze zbiorów Muzeum UJ) - jednym z dwóch zachowanych obecnie na świecie - jest dawny przyrząd astronomiczny "torquetum" z XV wieku, służący do pomiaru współrzędnych ciał niebieskich.

Wystawa przybliża także postaci wybitnych pionierów tej dyscypliny - m.in. Wincentego Pola, poetę, ale też geografa - który kierował katedrą geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Collegium Maius możemy także obejrzeć spuściznę po polskich podróżnikach i badaczach, m.in. Pawle Edmundzie Strzeleckim i Ignacym Domeyce.

Otwartą w tym tygodniu wystawę, która potrwa do 7 grudnia, zorganizowały wspólnie Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Muzeum UJ i Polskie Towarzystwo Geograficzne. Ekspozycja towarzyszy trwającej w Krakowie od 18 do 22 sierpnia konferencji regionalnej Międzynarodowej Unii Geograficznej.

PAP-Nauka w Polsce

szl/ mki/