Miano „Historycznego Miejsca Europejskiego Towarzystwa Fizycznego” zyskał Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Hożej 69. Pierwszą w Polsce i trzecią na świecie tablicę „EPS Historic Sites” odsłoni w czwartek prezydent European Physical Society (EPS) - prof. Luisa Cifarelli.
"Tablica upamiętnia wielki wkład naukowców z Hożej 69 w rozwój polskiej i światowej fizyki" – napisano w komunikacie Wydziału Fizyki UW przesłanym PAP.
Tytuły „EPS Historic Site” są przyznawane od 2011 roku. Pierwszą tablicę odsłonięto przy tzw. fontannie Fermiego – fontannie na dziedzińcu Instytutu Fizyki Uniwersytetu w Rzymie. Wodę z tej fontanny wykorzystał w 1934 roku słynny włoski fizyk Enrico Fermi. Użył jej do spowolnienia neutronów, umożliwiając zastosowania łańcuchowych reakcji jądrowych.
Drugą tablicą „EPS Historic Site” upamiętniono miejscowość Chamonix-Mont-Blanc we Francji, gdzie w 1943 roku na wysokości 3613 m n.p.m. Narodowe Centrum Badań Naukowych utworzyło laboratorium Refuge des Cosmiques do badań nad promieniowaniem kosmicznym i jego zastosowaniami w fizyce jądrowej.
Na Uniwersytecie Warszawskim fizyka i astronomia zaistniały w roku 1816 w ramach ówczesnego Wydziału Filozofii. W pierwszych latach istnienia laboratorium i sala wykładowa fizyki mieściły się w Pałacu Kazimierzowskim przy Krakowskim Przedmieściu.
Pierwszą część nowego gmachu fizyki przy ul. Hożej 69 oficjalnie otwarto 30 stycznia 1921 roku. Jego twórca, Stefan Pieńkowski rozpoczął realizację ambitnego programu stworzenia w Warszawie silnego, uznawanego w skali międzynarodowej ośrodka fizyki.
Fizykę teoretyczną na Hożej zapoczątkował Czesław Białobrzeski – jeden z najbardziej znanych polskich teoretyków. W pracy opublikowanej w 1913 roku jako pierwszy zwrócił uwagę na znaczenie ciśnienia promieniowania w budowie wewnętrznej gwiazd.
W latach 30. XX w. Instytut Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego uznawano za jeden z najlepszych instytutów w Europie. Stefan Pieńkowski wysłał swych uczniów do Anglii i Stanów Zjednoczonych by kształcili się w fizyce jądrowej. Po powrocie z Pasadeny w USA Andrzej Sołtan rozpoczął budowę na Hożej małego cyklotronu, ale budowę przerwał wybuch wojny we wrześniu 1939 roku.
W 1945 roku Pieńkowski odbudował ośrodek fizyki przy ul. Hożej. Za przywrócenie rangi warszawskiej astronomii zabrał się Włodzimierz Zonn przekształcając warszawskie Obserwatorium Astronomiczne w ośrodek astrofizyki na światowym poziomie. Andrzej Sołtan utworzył zespół do badań w fizyce jądrowej, a sam Pieńkowski odbudował badania w dziedzinie optyki.
Leonard Sosnowski z kolei zorganizował badania w dziedzinie materii skondensowanej, które wkrótce stały się jedną ze specjalności Hożej. Marian Danysz i Jerzy Pniewski utworzyli zespół do badań cząstek elementarnych. W roku 1952 ci dwaj fizycy odkryli hiperjądra. Wielu ludzi uważa, że było to najważniejsze odkrycie w powojennej historii fizyki w Polsce.
Fizykę teoretyczną na Hożej odbudowywali Czesław Białobrzeski wraz z Wojciechem Rubinowiczem, znanym z odkrycia w 1918 roku reguł wyboru w przejściach atomowych. Instytut Fizyki Teoretycznej na ul. Hożej znacznie rozbudował Leopold Infeld, znany ze współpracy naukowej z Albertem Einsteinem.
Przyznające miano "EPS Historic Sites" Europejskie Towarzystwo Fizyczne założono w CERN w 1968 roku. Jest organizacją non-profit zajmującą się konsolidowaniem europejskiej fizyki i promowaniem jej wkładu w rozwój ekonomiczny, technologiczny i kulturowy Europy. Członkami stowarzyszenia są narodowe stowarzyszenia fizyczne z 41 państw, 50 instytutów i laboratoriów oraz 3200 członków indywidualnych. Od 1972 roku członkiem EPS jest Polskie Towarzystwo Fizyczne.
Uroczystość odsłonięcia tablicy "EPS Historic Sites” rozpocznie się w czwartek, 10 stycznia o godz. 15 przed głównym wejściem do budynku Wydziału Fizyki UW na Hożej 69 w Warszawie.
PAP – Nauka w Polsce
ekr/ agt/
